W przypadku pożaru, dym i toksyczne gazy mogą stanowić większe zagrożenie niż sam ogień. To właśnie one są przyczyną większości zgonów w wyniku pożaru, a ich szybkie rozprzestrzenianie się utrudnia ewakuację oraz działania służb ratowniczych. Szczególnie w budynkach wielopiętrowych systemy oddymiania odgrywają kluczową rolę w minimalizowaniu zagrożenia. Ale jak dokładnie działają te systemy i dlaczego są one tak istotne? Odpowiemy na te pytania w poniższym artykule.
1. Jak działa system oddymiania?
Systemy oddymiania mają za zadanie usuwanie dymu, ciepła oraz toksycznych gazów, które gromadzą się podczas pożaru. Dzięki temu przestrzenie ewakuacyjne, takie jak klatki schodowe i korytarze, pozostają wolne od dymu, co umożliwia bezpieczne opuszczenie budynku oraz ułatwia działania służb ratunkowych. Istnieją różne rodzaje systemów oddymiania, ale ich podstawowe działanie opiera się na tych samych zasadach.
Główne elementy systemu oddymiania:
- Czujniki dymu: które wykrywają pożar i automatycznie uruchamiają system.
- Klapy oddymiające: umieszczone zazwyczaj na dachach lub w górnych partiach budynków, otwierają się, aby umożliwić odpływ dymu i gorących gazów.
- Okna oddymiające: mogą pełnić funkcję wspomagającą w procesie usuwania dymu z określonych stref budynku.
- System wentylacyjny: w bardziej zaawansowanych systemach, specjalne wentylatory mechaniczne wspomagają proces usuwania dymu z klatek schodowych i korytarzy.
Jak to działa w praktyce? W momencie wykrycia pożaru, czujniki dymu przekazują sygnał do centralnego systemu sterowania oddymianiem. W odpowiedzi otwierane są klapy oddymiające, które pozwalają na wypływ gorącego dymu na zewnątrz budynku. W niektórych przypadkach systemy wentylacyjne uruchamiają wentylatory, które aktywnie pomagają w odprowadzaniu dymu. Dodatkowo, w niektórych budynkach system oddymiania może być sprzężony z systemem zasilania w wodę, co pozwala na chłodzenie pomieszczeń.
2. Dlaczego systemy oddymiania są niezbędne w budynkach wielopiętrowych?
Budynki wielopiętrowe stanowią specyficzne wyzwanie w kontekście ochrony przeciwpożarowej. Oto główne powody, dla których systemy oddymiania są w takich obiektach absolutnie konieczne:
a) Szybkie rozprzestrzenianie się dymu
W budynkach o wielu kondygnacjach dym ma tendencję do szybkiego przemieszczania się w pionie, wypełniając klatki schodowe, szyby wind i korytarze. Bez odpowiedniego systemu oddymiania te newralgiczne drogi ewakuacyjne mogą stać się nieprzejezdne w zaledwie kilka minut.
b) Bezpieczna ewakuacja
Klatki schodowe i korytarze to główne drogi ewakuacyjne w budynkach wielopiętrowych. Systemy oddymiania umożliwiają utrzymanie tych przestrzeni wolnych od dymu, co pozwala mieszkańcom oraz pracownikom na bezpieczne opuszczenie budynku. Wydłużają także czas, w którym możliwe jest bezpieczne ewakuowanie osób starszych, niepełnosprawnych lub dzieci.
c) Wsparcie dla służb ratunkowych
Systemy oddymiania znacznie ułatwiają pracę straży pożarnej i innych służb ratunkowych, umożliwiając im dostęp do poszkodowanych oraz szybkie opanowanie ognia. W warunkach ograniczonej widoczności, działania strażaków mogą być znacznie utrudnione, a dostęp do źródła pożaru – opóźniony.
d) Ograniczenie strat materialnych
Skuteczny system oddymiania pomaga również w ograniczeniu strat materialnych. Dzięki odprowadzeniu dymu i ciepła z pomieszczeń zmniejsza się ryzyko rozprzestrzeniania się pożaru oraz uszkodzeń wywołanych wysoką temperaturą. Dym i toksyczne gazy mogą powodować znaczne zniszczenia nawet w częściach budynku, które nie zostały bezpośrednio objęte ogniem.
3. Rodzaje systemów oddymiania
W zależności od konstrukcji budynku oraz jego przeznaczenia, można zastosować różne typy systemów oddymiania:
a) Oddymianie grawitacyjne
To najbardziej podstawowy system oddymiania, w którym klapy oddymiające lub okna otwierają się automatycznie w momencie wykrycia pożaru. Dym jest naturalnie unoszony ku górze i wypuszczany na zewnątrz. Ten system sprawdza się w niższych budynkach, gdzie oddymianie może być efektywnie realizowane bez dodatkowych urządzeń mechanicznych.
b) Oddymianie mechaniczne
W budynkach wielopiętrowych, szczególnie o dużych powierzchniach, stosuje się systemy oddymiania mechanicznego, które są wyposażone w wentylatory lub inne urządzenia aktywnie odprowadzające dym. Tego typu systemy są bardziej zaawansowane i efektywne w usuwaniu dymu, zwłaszcza w wysokich obiektach, gdzie oddymianie grawitacyjne może być niewystarczające.
c) Oddymianie strefowe
W dużych obiektach, takich jak biurowce, centra handlowe czy szpitale, stosuje się oddymianie strefowe, które polega na podzieleniu budynku na sekcje (strefy). Każda strefa oddymiana jest osobno, co pozwala na lepszą kontrolę nad dymem i efektywniejsze zarządzanie sytuacją kryzysową.
4. Wymogi prawne dotyczące systemów oddymiania
W Polsce oraz w wielu innych krajach systemy oddymiania są obowiązkowe w budynkach o określonej liczbie kondygnacji oraz przeznaczeniu. Wymogi te są określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej i bezpieczeństwa budowlanego, np. w warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dla budynków wielopiętrowych przepisy te szczególnie podkreślają konieczność wyposażenia klatek schodowych oraz dróg ewakuacyjnych w systemy oddymiające.
Ponadto, systemy te muszą być regularnie konserwowane oraz testowane, aby zapewnić ich pełną sprawność w razie zagrożenia.
5. Regularna konserwacja i przeglądy systemów oddymiania
Tak jak inne elementy ochrony przeciwpożarowej, systemy oddymiania muszą być regularnie sprawdzane. Przeglądy techniczne powinny być wykonywane przez uprawnionych specjalistów co najmniej raz w roku, a testy systemu – przynajmniej raz na kwartał. Zaniedbanie konserwacji może prowadzić do awarii systemu w momencie, gdy jest najbardziej potrzebny.
Podsumowanie
Systemy oddymiania są niezbędnym elementem ochrony przeciwpożarowej w budynkach wielopiętrowych. Chronią drogi ewakuacyjne, ułatwiają pracę służbom ratunkowym i minimalizują straty materialne. Ich skuteczność zależy od prawidłowego doboru, instalacji oraz regularnej konserwacji. Bez względu na to, czy mowa o budynku mieszkalnym, biurowcu czy zakładzie przemysłowym, system oddymiania to inwestycja w bezpieczeństwo, która w razie pożaru może uratować życie i mienie.